قبل از بررسی انواع مدل‌های گیربکس در خودرو، بهتر است بدانیم گیربکس چیست و چه عملکردی در خودرو دارد. نیروی تولید شده توسط موتور خودرو، به وسیله گیربکس به منظور حرکت وسیله نقلیه به چرخ‌ها منتقل می‌شود. از طریق جعبه دنده می‌توان سرعت خودرو را کنترل کرد. جعبه دنده به راننده این امکان را می‌دهد تا خودرو را به حرکت درآورد و با کنترل دور موتور، در سرعت‌های مختلف رانندگی کند.
انواع مدل‌های گیربکس در خودرو
قدرت تولیدی موتور توسط جعبه دنده به چرخ‌ها منتقل شده و سبب حرکت و تنظیم سرعت خودرو در شرایط مختلف می‌شود. به طور کلی گیربکس‌ها به دو دسته اصلی گیربکس دستی و اتوماتیک تبدیل می‌شوند، هر یک از این دسته‌‌بندی‌ها دارای زیر‌شاخه‌هایی می‌باشند که در ادامه به بررسی هر کدام از آنها می‌پردازیم.
گیربکس دستی
در این مدل گیربکس راننده با استفاده از اهرم گیربکس و فشردن پدال کلاچ، اقدام به تعویض دنده به صورت دستی می‌کند. برای تعویض دنده، راننده ابتدا پدال کلاچ را فشار می‌دهد و پس از قرار دادن دنده در موقعیت دلخواه، کلاچ را به آرامی رها می‌کند. گیربکس‌های دستی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- گیربکس دستی سنتی: قدیمی‌ترین نوع گیربکس، گیربکس دستی سنتی است که در آن راننده حتما برای تعویض دنده به پدال کلاچ نیاز دارد. این مدل گیربکس رایج‌ترین نوع آن است و در اکثر خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- گیربکس دستی نیمه اتوماتیک: در مدل نیمه اتوماتیک گیربکس دستی نیازی به استفاده از پدال کلاچ نیست اما برای تعویض دنده توسط اهرم دنده باید صورت گیرد.
گیربکس اتوماتیک
هنگام استفاده از گیربکس اتوماتیک بر خلاف مدل دستی آن نیاز به تعویض دنده نمی‌باشد. تعویض دنده در گیربکس اتوماتیک با توجه به سرعت خودرو محاسبه و به صورت خودکار اعمال می‌شود. انواع گیربکس اتومات در ایران با توجه به عملکرد و کارایی به شرح زیر است:
- گیربکس اتوماتیک سنتی: با استفاده از گیربکس اتوماتیک سنتی تعویض دنده به صورت خودکار انجام می‌شود و نیازی به اهرم دنده و فشردن پدال کلاچ نمی‌باشد.
- گیربکس دو کلاچه: گیربکس دوکلاچه نوعی گیربکس است که از دو کلاچ مجزا برای انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها استفاده می‌کند. این امر باعث تعویض دنده سریع‌تر و مصرف بهینه سوخت نسبت به گیربکس‌های اتوماتیک سنتی می‌شود. یکی از بهترین انواع گیربکس اتومات در ایران، گیربکس دو کلاچه است.
- گیربکس متغیر پیوسته (CVT): گیربکس متغیر پیوسته (CVT) بهترین گیربکس اتوماتیک در ایران است که به جای استفاده از دنده‌های مجزا، از دو قطعه مخروطی شکل و یک تسمه یا زنجیر فلزی برای انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها استفاده می‌کند. از انواع گیربکس اتوماتیک cvt می‌توان به cvt مبتنی بر تسمه، cvt زنجیری، cvt دو سرعته و ... اشاره کرد.
معرفی انواع گیربکس صنعتی
انواع گیربکس صنعتی در صنعت خودروسازی بر اساس عملکرد و کابرد به 5 نوع تقسیم می‌شوند:
- گیربکس حلزونی (Worm Gearbox)
- گیربکس پینیون (Pinion Gearbox)
- گیربکس بول (Bevel Gearbox)
- گیربکس سیاره‌ای (Spur Gearbox)
- گیربکس هلیکال (Helical Gearbox)
گیربکس حلزونی (Worm Gearbox)
از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین انواع گیربکس های ایران خودرو، گیربکس حلزونی است. به دلیل ارزان قیمت بودن این گیربکس در صنایع مختلفی از آن استفاده می‌شود. شکل ظاهری این گیربکس شبیه به حلزون می‌باشد، به همین دلیل این چنین نامگذاری شده است. در این گیربکس، چرخش قطعه حلزون مانند باعث چرخش چرخ دنده حلزونی با سرعت کمتر و قدرت بیشتر می‌شود. گیربکس‌های حلزونی را می‌توان با توجه به شکل ظاهری و کاربرد به انواع مختلفی تقسیم کرد، انواع گیربکس حلزونی مانند گیربکس حلزونی شافت مستقیم، گیربکس حلزونی آویز، گیربکس حلزونی پایه دار، گیربکس حلزونی فلنج دار و ... در صنعت خودروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گیربکس پینیون (Pinion Gearbox)
گیربکس پینیون یا کرانویل-پینیون، یکی از انواع گیربکس صنعتی است که از دو چرخنده (مخروطی شکل) به نام‌های پینیون و کرانویل برای انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیربکس می‌تواند در دور‌های بالای موتور بسیار کارآمد باشد.
گیربکس بول (Bevel Gearbox)
از گیربکس بول برای انتقال قدرت در شفت‌ها به صورت عمودی استفاده می‌شود. بول نوعی گیربکس است که از چرخ‌دنده‌های مخروطی برای انتقال قدرت بین دو محور که در زاویه با یکدیگر قرار دارند، استفاده می‌کند. این نوع گیربکس به دلیل ساختار ساده، کارایی بالا، قابلیت اطمینان بالا و فضای کم مورد نیاز در بسیاری از صنایع و ارگان‌ها به کاربرد دارد.
گیربکس سیاره‌ای (Spur Gearbox)
گیربکس سیاره‌ای یا Spur Gearbox نوعی گیربکس کاهنده است که از مجموعه‌ای از چرخ‌دنده‌ها که در حرکت سیاره‌ای به دور یکدیگر می‌چرخند، برای کاهش سرعت و افزایش قدرت موتور استفاده می‌کند. این نوع گیربکس به دلیل قدرت بالا و عملکرد بهینه مورد توجه بسیاری از صنایع قرار گرفته است.
گیربکس هلیکال (Helical Gearbox)
گیربکس هلیکال، که به نام گیربکس مورب نیز شناخته می‌شود، نوعی گیربکس کاهنده است که از چرخ‌دنده‌های هلیکال با دندان‌های مورب برای انتقال قدرت و کاهش سرعت و افزایش قدرت استفاده می‌کند. از کاربردهای خاص این گیربکس می‌توان در آسیاب‌های بادی و تولید برق در ژنراتورها اشاره کرد. انواع گیربکس هلیکال در صنعت خودرو سازی با توجه به محل قرار گیری محور‌ها متفاوت است.
انواع گیربکس‌های ایران خودرو
شرکت ایران خودرو به عنوان یکی از معتبرترین تولیدکنندگان خودرو و قطعات آن شناخته می‌شود. انواع گیربکس های ایران خودرو شامل BE4، TQ5، MLU5 و 6MT و گیربکس‌های اتوماتیک AT6، CVT و DCT می‌شود.
- BE4: این گیربکس 5 سرعته دستی در خودروهای پژو 206 و پژو 405 استفاده می‌شود.
- TQ5: این گیربکس 5 سرعته دستی در خودروهای سمند و دنا استفاده می‌شود.
- MLU5: این گیربکس 5 سرعته دستی در خودروهای سمند و دنا پلاس استفاده می‌شود.
- 6MT: این گیربکس 6 سرعته دستی در خودروهای پژو 508 و پژو 2008 استفاده می‌شود.
- AT6: این گیربکس 6 سرعته اتوماتیک در خودروهای پژو 508 و پژو 2008 استفاده می‌شود.
- CVT: این گیربکس متغیر پیوسته در خودروهای پژو 207i استفاده می‌شود.
- DCT: این گیربکس دوکلاچه در خودروهای دنا پلاس توربو و پژو 2008 استفاده می‌شود.
سخن پایانی
گیربکس‌های دستی و اتوماتیک از جمله مهم‌ترین انواع گیربکس‌های مورد استفاده در خودرو هستند. گیربکس‌های BE4، TQ5 و MT6 از گیربکس‌های دستی هستند که در خودروها به کار می‌روند و گیربکس‌های CVT ، AT6 و DCT نیز از جمله گیربکس‌های پرکاربرد در تولید خودروهای اتوماتیک محسوب می‌شوند. در این مقاله به بررسی انواع گیربکس و جعبه دنده‌ها پرداختیم، در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر و اطلاع از لیست قیمت انواع گیربکس با کارشناسان مجرب ما در فروشگاه یدک حقیقت تماس بگیرید.