مهم‌ترین اجزای گیربکس چیست؟

اجزای گیربکس از قطعات مختلفی تشکیل شده است. گیربکس یکی از اجزای کلیدی سیستم انتقال قدرت در وسایل نقلیه است که وظیفه اصلی آن انتقال و تغییر قدرت و سرعت از موتور به چرخ‌ها می‌باشد. این سیستم پیچیده شامل چندین جز حیاتی است که هر یک نقش مهمی در عملکرد کلی آن ایفا می‌کنند. هر یک از قطعات گیربکس با هماهنگی دقیق، امکان تغییر دنده‌های مختلف و انتقال موثر قدرت را فراهم می‌نمایند و نقش اساسی در کارکرد روان و کارآمد وسایل نقلیه دارند. در این مقاله قصد داریم به بررسی جامع اجزای گیربکس و نقش آن‌ها در سیستم انتقال قدرت بپردازیم، با ما همراه باشید.

5 جز اصلی گیربکس

گیربکس (یا جعبه دنده) یکی از اجزای اصلی سیستم انتقال قدرت در وسایل نقلیه است که وظیفه انتقال و تغییر قدرت و سرعت از موتور به چرخ‌ها را دارد.  اگرچه تعداد اجزای گیربکس می‌تواند بسته به نوع و پیچیدگی آن متفاوت باشد، 5 جز اصلی که در اکثر گیربکس‌ها مشترک هستند عبارتند از:

پوسته یا هوزینگ گیربکس

پوسته گیربکس از اجزای بیرونی گیربکس است که تمام اجزای داخلی آن را در خود جای می‌دهد و از آن‌ها محافظت می‌کند. این پوسته معمولا از موادی مانند آلومینیوم یا چدن ساخته می‌شود. انتخاب ماده مناسب برای ساخت پوسته بسیار مهم است، زیرا باید ترکیبی از مقاومت بالا، دوام طولانی مدت و وزن مناسب را فراهم کند. آلومینیوم به دلیل وزن سبک‌تر و مقاومت در برابر خوردگی معمولا در خودروهای سبک و اسپرت استفاده می‌شود، در حالی که چدن به علت مقاومت بالاتر و استحکام بیشتر، بیشتر در خودروهای سنگین و کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. وظایف اصلی هوزینگ که از اجزای گیربکس است، شامل موارد زیر می‌باشد:

1. محافظت از اجزای داخلی
2. استحکام و پایداری
3. خنک کاری و مدیریت حرارت
4. نگهداری روغن گیربکس
5. اتصال به سایر اجزا

شفت ورودی

شفت ورودی یکی از اجزای گیربکس است که وظیفه انتقال گشتاور تولید شده توسط موتور به داخل گیربکس را بر عهده دارد. این شفت به طور مستقیم با کلاچ در ارتباط است و نقش مهمی در عملکرد کلی سیستم انتقال قدرت ایفا می‌کند. این قطعات گیربکس معمولا از مواد با استحکام بالا مانند فولاد ساخته می‌شوند. این مواد باید توانایی مقاومت در برابر سایش، خوردگی و فشارهای مکانیکی را داشته باشند. نگهداری مناسب و دوره‌ای از شفت ورودی می‌تواند به افزایش عمر مفید گیربکس و جلوگیری از خرابی‌های ناگهانی کمک کند.

وظایف شفت ورودی شامل موارد زیر است:

1. انتقال گشتاور از موتور به گیربکس
2. اتصال به کلاچ و امکان کنترل گشتاور ورودی
3. همگام سازی با گیربکس
4. تحمل بارهای مکانیکی و تنش‌های ناشی از انتقال گشتاور و نیروهای داخلی گیربکس

دنده

دنده‌ها نیز از اجزای گیربکس هستند که قدرت را از شفت ورودی به شفت‌های خروجی منتقل می‌کنند. آن‌ها در اندازه‌ها و تعداد دندانه‌های مختلفی وجود دارند که هر یک نسبت دنده خاصی را ایجاد می‌نماید. این نسبت دنده‌ها تعیین‌کننده سرعت و گشتاور چرخ‌ها است، به طوری که با تغییر دنده‌ها می‌توان سرعت و قدرت خروجی را متناسب با نیازهای مختلف رانندگی تنظیم کرد. دنده‌ های گیربکس با هم درگیر شده و با تغییر نسبت انتقال، امکان بهره‌وری بهینه از موتور و کنترل بهتر خودرو را فراهم می‌سازند. انواع دنده‌ها شامل:

1. دنده ساده
2. دنده مارپیچ
3. دنده مخروطی
4. دنده سیاره‌ای

میل ماهک

میل ماهک وظیفه جابجا کردن دنده‌ها را برای درگیر شدن با دنده‌های انتخاب شده توسط راننده دارد. میل ماهک از قطعات گیربکس است که توسط دسته دنده در گیربکس‌های دستی یا توسط سیستم کنترل خودکار در گیربکس‌های اتوماتیک حرکت می‌کند. جنس این قطعه معمولا از فولاد است تا توانایی مقاومت بالا در برابر نیروهای مکانیکی و سایش را داشته باشد. وظایف اصلی میل ماهک شامل موارد زیر است:

1. جابجایی دنده‌ها
2. کنترل توسط دسته دنده یا سیستم خودکار
3. هماهنگی با سینکرونایزرها

یاتاقان

دیگر اجزای گیربکس، یاتاقان است که انواع آن شامل بلبرینگ و یا بوش می‌باشد. این قطعات برای کاهش اصطکاک و محافظت از شفت‌ها در برابر سایش طراحی شده‌اند. آن‌ها به حرکت روان دنده‌ها و سایر اجزای داخلی گیربکس کمک می‌کنند. یاتاقان باید از مواد با کیفیت بالا و مقاوم در برابر سایش و فشار ساخته شود. مواد معمول برای ساخت یاتاقان شامل فولاد، برنز و پلاستیک‌های مهندسی هستند. طراحی یاتاقان باید به گونه‌ای باشد که بتواند بارهای مکانیکی و تنش‌های ناشی از عملکرد گیربکس را تحمل کند.

وظایف اصلی یاتاقان شامل موارد زیر است:

1. کاهش اصطکاک
2. محافظت از شفت‌ها
3. حرکت روان دنده و شفت
4. بهبود عملکرد گیربکس

سایر قطعات گیربکس

اجزای گیربکس صنعتی دیگری نیز وجود دارند که به نوع خودرو بستگی دارد. همچنین قیمت قطعات گیربکس نیز به دلیل تنوع اجزا می‌تواند متفاوت باشد. علاوه بر 5 جز اصلی نامبرده شده، اجزای دیگری نیز در گیربکس وجود دارند که عملکردهای مختلفی را انجام می‌دهند. سایر قطعات نقشه گیربکس شامل:

• پمپ روغن، نقش مهمی در تامین جریان روغن به اجزای مختلف برای روانکاری و خنک‌کاری دارد.
• دوشاخه کلاچ، بخشی از سیستم کلاچ است که نیروی راننده را از پدال کلاچ به بلبرینگ کلاچ منتقل می‌کند.
• بلبرینگ کلاچ، وظیفه جدا کردن موتور از گیربکس هنگام تعویض دنده را بر عهده دارد.
• دیفرانسیل، به چرخ‌های چپ و راست اجازه می‌دهد تا با سرعت‌های مختلف بچرخند، که برای پیچیدن و گردش خودرو ضروری است.
• سیستم کنترل الکترونیکی، شامل سنسورها، واحدهای کنترل و نرم‌افزارهای پیشرفته هستند که به مدیریت و بهینه‌سازی عملکرد گیربکس کمک می‌کنند.
• خنک‌کننده گیربکس، وظیفه کاهش دمای روغن گیربکس را دارد تا از گرمای بیش از حد و خرابی‌های احتمالی جلوگیری کند.
• سینکرونایزرها، در گیربکس‌های دستی به همزمان‌سازی سرعت چرخ‌دنده‌ها هنگام تعویض دنده کمک می‌کنند.

تفاوت اجزای گیربکس دستی و اتوماتیک

گیربکس‌های دستی و اتوماتیک دارای تفاوت‌های مهمی در ساختار و عملکرد قطعات خود هستند که بر اساس نیازها و نوع استفاده متفاوتی طراحی شده‌اند. در جدول زیر تفاوت‌های اجزای این دو نوع گیربکس را مشاهده می‌نمایید.